U hrvatskim kinima od četvrtka, 28. studenog, igra “Adelin život”, jedan od najboljih i najkontroverznijih filmova današnjice, koji je osvojio Zlatnu palmu i nagradu kritičara FIPRESCI u Cannesu, a dvije glavne glumice, Adèle Exarchopoulos i Léa Seydoux, postale su prve osobe u povijesti festivala koje su podijelile nagradu za glumu. Trosatni film redatelja Abdellatifa Kechichea prati strastvenu ljubavnu vezu između srednjoškolke Adele i plavokose studentice slikarstva Emme, koja se od tinejdžerske zanesenosti kreće prema kompleksnom ljubavnom krahu koji će trajno obilježiti Adelino odrastanje.
I prije nego što je premijerno prikazan u Cannesu, “Adelin život” počeli su pratiti skandali. Snimanje koje je trebalo trajati dva i pol mjeseca otegnulo se na pet, a filmska ekipa masovno je odlazila sa snimanja optužujući redatelja za emocionalnu torturu, neplaćen prekovremeni rad i kršenje radničkih prava.
Redateljeve despotske metode
Nedugo prije premijere i same su glumice rekle da je rad s Kechicheom bio “noćna mora” i da više nikada ne namjeravaju surađivati s njim, a oglasio se i Sindikat francuskih filmskih radnika žestoko kritizirajući redateljeve despotske metode.Uz rijetke povijesne izuzetke, takve najave razjedinjene filmske ekipe obično ne slute na dobro pa su se uzvanici na premijeri u Cannesu nemalo iznenadili gledajući iznimno dojmljiv film čija se tri sata doimaju upola kraćima, ne toliko zahvaljujući (na trenutke predvidivu) scenariju, koliko besprijekornoj režiji i sjajnoj, gotovo savršeno prirodnoj glumi dviju djevojaka. Naturalistički prizori njihovih zajedničkih trenutaka ispunjeni su senzualnošću i sirovom željom za uživanjem u životu, od načina na koji redatelj u krupnom kadru prati Adeline musave usne dok žvače zalogaje hrane do famozne scene seksa, koja traje dulje od svih koje pamtimo u nepornografskim filmovima, zbog čega se oko “Adelina života” odmah nakon premijere podigla dodatna strka. Dio publike, naime, bio je osupnut eksplicitnošću prikaza seksualnog sraza dviju djevojaka, od kojih jedna u filmu još nije ni punoljetna, što se u nešto blažoj mjeri ponovilo i na premijernim projekcijama u Puli i Motovunu, gdje se velik dio publike hihotao od nelagode dok su nam glumice na platnu ekstenzivno demonstrirale sve mogućnosti lezbijskog seksa. Možda baš zbog takvih reakcija publike, projekcija u Motovunu trebala je biti posljednja u kojoj će publika vidjeti originalnu verziju filma, koji je vraćen u montažu, zbog čega su mnogi nagađali da se radi na novoj, čednijoj verziji. Baš u to vrijeme autorica stripa “Plava je najtoplija boja”, po kojem je snimljen “Adelin život”, javno se ogradila od filmske adaptacije, optuživši redatelja da je njezinu priču pretvorio u pornografski film. Ipak, iznimno je pogrešno gledati ga samo u kontekstu scene seksa o kojoj se toliko priča jer “Adelin život” izvrstan je, u nekim svojim aspektima gotovo pionirski rad.
Film se opire ukalupljivanja
Prije svega, on ne pada u zamku gej patetike poput “Planine Brokeback” Anga Leeja niti svoje likove prikazuje u ekstremnim situacijama seksualnog nasilja i moralne devijacije, poput “Čudovišta” redateljice Patty Jenkins s Charlize Theron u ulozi serijske ubojice Aileen Wuornos ili pak “Dečki nikada ne plaču” redateljice Kimberly Peirce s Hillary Swank u ulozi transrodnog Brandona Teena / Teene Brandon, u kojoj seksualno drugačiji lik nema nikakve šanse živjeti normalan život. Iako su navedeni filmovi inspirirani istinitim događajima i odreda nagrađeni Oscarima, oni predstavljaju set stereotipa po kojima se u Hollywoodu gradi gej priča za široku publiku, dok se filmovi o “običnim” životima LGBT likova snimaju uglavnom za ciljano, manjinsko tržište. Francuski “Adelin život” opire se takvom ukalupljivanju. Iako sadrži sekvencu bullynga maloljetne protagonistice zbog njezine novootkrivene seksualne orijentacije, a dio prizora odvija se u gej barovima ili na gay prideu, “Adelin život” ne pretendira da bude aktivistički film niti da izaziva sažaljenje nad “drugačijim” likovima.
Baš naprotiv, s njima bismo se na jednak način poistovjetili da je jedna od protagonistica muškoga roda, a lagani raspad njihova odnosa, u trenutku kada se počinje događati, u prvi plan baca klasne i dobne razlike pokazujući da je seksualno usmjerenje najmanje bitna sastavnica u univerzalnoj dinamici međuljudskog odnosa. To su prepoznali i članovi canneskog žirija, u kojem su ove godine bili Steven Spielberg, Lynne Ramsay i Christoph Waltz. U zajedničkom istupu ocijenili su da je “Adelin život” prije svega iznimna ljubavna priča, koja se izdigla “iznad spola, iznad roda i iznad politike”. Kao takva, ona izvrsno komunicira s publikom naklonjenom art filmu pokazujući da homoseksualni odnosi imaju iste uspone i padove kao i oni heteronormativni. Inače, zgodna je slučajnost da je “Adelin život” u Cannesu nagrađen baš na dan velikog sukoba antigej prosvjednika i francuske policije, a u domaća kina dolazi samo dva dana prije kontroverznog referenduma o ustavnoj definiciji braka, što je vrlo zanimljiv kontekst za gledanje filma koji je Jonathan Sehring iz uglednog Sundance instituta proglasio “Posljednjim tangom u Parizu nove generacije”. I to u originalnoj verziji jer čini se da su autori nakon svega ipak odustali od premontiranja filma.