Fizičkim odlaskom Velimira Bate Živojinovića (83) završena je karijera koja bi dometima i brojkama bila fascinantna i u svjetskim okvirima. Reći da je Živojinović bio John Wayne ovih prostora nije pretjerivanje, samo možda i nije do kraja najpoštenije prema Živojinoviću. U regionalnim okvirima on je imao svoje “Poštanske kočije”, “Tragače”, “Rio Bravo” i “Čovjeka koji je ubio Liberty Va-lancea” – odnosno filmove koji su do te mjere postali klasici i utisnuli se u kolektivnu svijest ljudi na prostorima bivše Jugoslavije – ali glumački se potvrdio u širem luku od sveameričke ikone. Od 280 na-slova, filmova i TV serija u kojima je glumio najpopularniji je vjerojatno po ulogama u partizanskim spektaklima poput “Kozare”, “Bit-ke na Neretvi” i “Sutjesci”, ali bila je riječ o glumcu izrazito velikog dijapazona i dokazanog u posve oprečnim stilovima; bio je omi-ljen u narodskim filmovima (či-taj: eksploatacijskim srpskim komedijama) – njegova opuštenost, izravnost i sočnost jednostavno su i najblesavije koncipiranim likovi-ma davale određenu dozu šarma – ali odlično je funkcionirao i u projektima primarno artističkih nagnuća kakav je bio crni film šezdesetih.
Zaražen u 15. godini
Velimir Bata Živojinović rođen je 5. lipnja 1933. u Koraćici pokraj Beograda. S 15-ak godina zarazio se glumom radeći kao scenski radnik i statist u Akademskom pozorištu u Beogradu, a nakon srednje glumačke škole u Nišu i Novom Sadu uspio je iz trećeg pokušaja upisati kazališnu akademiju u Beogradu.
Neki svjedoci njegovih glumačkih početaka na filmu tvrde da ispočetka nije previše obećavao, odnosno da ga redatelji najranijih filmova u kojima je glumio male i ne baš značajne uloge nisu smatrali osobito talentiranim, ali kada mu je Bulajić 1959. dao glavnu ulogu u “Vlaku bez voznog reda”, više ništa nije bilo isto. Ta uloga kao da je u startu odredila širinu i svojevrsnu glumačku dihotomiju; s jedne strane “Vlak” kao preteča velikih svejugoslavenskih produkcija, kinematografske robe široke potrošnje, s druge kao trasiranje filmova socijalne tematike (osobito sa sljedećim Bulajićevim ostvarenjem “Uzavreli grad”), koji će kasnije u crnom valu dobiti svoje najreprezentativnije uzorke.
Bata Živojinović u svojoj filmografiji ima “Valter brani Sarajevo”, zahvaljujući kojem je u nekim dijelovima svijeta (u bivšim komunističkim i ne-svrstanim zemljama) bio i veći od Johna Waynea, “Kozaru”, “Bitku na Neretvi”, “Partizansku eskadrilu” i druge partizanske spektakle koji su po mnogočemu ekvivalent Wayneovih vesterna na ovim prostorima. Ali ima i što Wayne nema: vrhunska i među-narodno nagrađivana ostvarenja “Tri” (1965.) i “Skupljači perja” (1967.) Aleksandra Petrovića, debi Živojina Pavlovića “Neprijatelj” (1965.), a našla se među njima i uloga Marka Labudana u jednom od najboljih hrvatskih filmova svih vremena, Babajinoj “Brezi” (1967.). Dramske uloge tog kalibra radio je istodobno dok je onaj “narodski” dio sebe brusio u komedijama s Čkaljom i Mijom Aleksićem i pripremao se za “Žikinu dinastiju”, “Tesnu kožu”, “Hajde da se volimo”.
Hrvatska kinematografija
Već da je glumio samo u “Brezi”, filmskom klasiku prema klasič-nom djelu hrvatske literature, Živojinović bi postao neraskidi-vim dijelom hrvatske kinemato-grafije. Ali, nije ostalo na tome: tipično se hrvatskoj temi vratio u Mimičinoj “Seljačkoj buni”, a u pravu je zagrebačku priču “U ra-ljama života” Rajka Grlića ukora-čio na desetak minuta i zajedno s Vitomirom Lončar, više obećava-jući nego čineći, ukrao cijeli film.
Njegov angažman u hrvatskoj kinematografiji postao je sporan u godinama Domovinskog rata i poraća, kada ga se ovdje proglašavalo Miloševićevim simpatizerom, što je imalo za posljedicu da “Breza” – koliko god specifičan i reprezentativan izdanak hrvatske kulture – dugo nije mogla doći do naših malih ekrana. Njegova društvena i politička uloga u tom razdoblju tek (možda) treba biti rasvijetljena. Poglavlje je na neko vrijeme bilo pritvoreno javnim televizijskim mirenjem s “bratom po oružju” iz partizanskih filmova, svojevrsnim “hrvatskim Batom” – Borisom Dvornikom. Sada više i nije važno, ionako je riječ o simbolu vremena koje se ovdje trude što prije zaboraviti.
>> Odlazak legende: Bata Živojinović – glumac koji je igrao sve
maknite vise tog cetnika